ประเด็นในการถ่ายทำข่าว...
ตำบลจัดการสุขภาพ กำจัดพยาธิใบไม้ตับ ลดมะเร็งท่อน้ำดี
(ตำบลแร่ อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร)
วันอาทิตย์
วันที่ 17 มกราคม 2559 เวลา 13.00-16.00 น.
วิถีชีวิต
วัฒนธรรมการรับประทานอาหารของคนอีสาน
-
วัฒนธรรมการรับประทานอาหารของคนอีสาน มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี
เนื่องจากคนอีสานส่วนใหญ่จะปรุงอาหารโดยใช้ปลาร้าดิบเป็นเครื่องปรุงรสอาหารต่างๆ
เช่น ลาบ ก้อย แกง อ่อมต่างๆ
หากเป็นอาหารที่ไม่ปรุงสุกก่อนรับประทานก็จะมีความเสี่ยงมาก เช่น
ก้อยปลาดิบ ส้มตำใส่ปลาร้าดิบ เป็นต้น อาจจะกล่าวได้ว่า “ปลาร้า
เป็นอาหาร และเป็นเครื่องปรุงหลักในการประกอบอาหาร ของคนอีสาน”
การหาปลาในบ่อน้ำ แหล่งน้ำ
- แหล่งน้ำสำคัญในการหาปลาของชาวตำบลแร่
คือ เขื่อนน้ำอูน และหนองเหมือด ซึ่งเป็นหนองน้ำขนาดใหญ่
วงจรชีวิตของพยาธิใบไม้ตับ
การประกอบอาหารจากปลาน้ำจืดที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี
-
ก้อยปลา, ลาบปลา
(ทำให้สุกก่อนกิน โดยนำไปคั่ว)
- ส้มตำใส่ปลาร้า (ใช้ปลาร้าต้มสุกในกรปรุง, 1 บ้าน 1 กระปุกปลาร้าต้มสุก, ร้านส้มตำปลอดปลาร้าดิบ)
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
-
การอบรม อสม.เชี่ยวชาญด้านมะเร็งท่อน้ำดี
เป็นแกนนำให้ความรู้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในหมู่บ้าน
- การอบรมนักเรียน อย.น้อย
(เฝ้าระวังปลาร้าดิบในร้านส้มตำ แนะนำผู้ปกครองในการเลิกกินปลาน้ำจืดดิบ เลิกกินปลาร้าดิบ)
- การจัดหลักสูตรการเรียนการสอนในโรงเรียน และศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก
โดยใช้สื่อ E-book เพื่อให้ความรู้และสร้างความตระหนักให้แก่เด็กตั้งแต่วัยก่อนเรียนจนถึงวัยเรียน
เป็นการแก้ไขปัญหาโดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตั้งแต่วัยเด็ก
เพื่อให้เติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ไม่กินปลาน้ำจืดดิบ หรือปลาร้าดิบ ซึ่งเป็นการสร้างเยาวชนคนอีสานรุ่นใหม่
ไม่กินปลาน้ำจืดดิบ เป็นแบบอย่างที่ดีในการแนะนำให้ความรู้แก่ผู้ปกครองได้ด้วย
การมีส่วนร่วมของภาคประชาชน และท้องถิ่น ในการจัดทำธรรมนูญสุขภาพตำบล
-
การประชุมประชาคม
รับฟังความคิดเห็นประชาชนเกี่ยวกับปัญหาสุขภาพในพื้นที่ รวมทั้งปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี
ซึ่งมีสาเหตุมาจากการรับประทานปลาน้ำจืดดิบ ปลาร้าดิบ โดยเฉพาะปลาน้ำจืดที่มีเกล็ด
- ข้อมูลสนับสนุน
ความสำคัญของปัญหาโรคมะเร็งท่อน้ำดีของตำบลแร่ คือ ประชาชนในพื้นที่ตำบลแร่
มีสาเหตุการตายด้วยโรคมะเร็งต่างๆ รวมทั้งมะเร็งท่อน้ำดี เฉลี่ยปีละ 8 คน
- การจัดทำธรรมนูญสุขภาพตำบล โดยการมีส่วนร่วมของทั้งภาครัฐและภาคประชาชน
- ธรรมนูญสุขภาพตำบล เป็นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนมาตรการรณรงค์ลดละเลิกการกินปลาดิบและปลาร้าดิบ
ซึ่งจะนำไปสู่การลดโรคมะเร็งท่อน้ำดีได้ในระยะยาว
- ธรรมนูญสุขภาพตำบล นำไปใช้เพื่อเป็นแนวอ้างอิงในการจัดทำแผนงานโครงการต่างๆ
เพื่อให้ชาวตำบลแร่มีสุขภาวะที่ดี
- ปรัชญาและแนวคิดของธรรมนูญสุขภาพตำบลแร่
: ประชากรตำบลแร่ มีความสมบูรณ์ทั้งทางกาย จิตใจ
สังคม และสติปัญญา เชื่อมโยงกันอย่างสมดุล และยั่งยืน โดยให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตและวัฒนธรรมชุมชน
และพื้นฐานทางจริยธรรม คุณธรรม ยึดแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
นำไปสู่ชุมชนสุขภาวะที่ยั่งยืน สู่การเป็นตำบลแห่งความสุข
- สาระสำคัญของธรรมนูญสุขภาพตำบลแร่
ฉบับที่ 1 ปี พ.ศ. 2558 หมวดที่ 3 การควบคุมป้องกันปัจจัยคุกคามต่อสุขภาพชาวตำบลแร่ ข้อที่ 16 ภาคีเครือข่ายร่วมกับประชาชนรณรงค์ป้องกัน
อบรมให้ความรู้โรคติดต่อที่เกิดในพื้นที่ และรณรงค์เลิกกินปลาดิบ
และส้มตำปลาร้าดิบ
มาตรการและกิจกรรมในการดำเนินการ (ปี 2558-2560)
มาตรการ
|
กิจกรรมแกนหลัก
|
กิจกรรมส่วนขยาย
|
การป้องกันโรค
|
การประชาสัมพันธ์
ให้ความรู้
การปรับพฤติกรรมสุขภาพรายบุคคล การอบรมกลุ่มเสี่ยง
การอบรม
อสม.เชี่ยวชาญ มะเร็งท่อน้ำดี หมู่บ้านละ 3 คน
การอบรม นักเรียน อย.น้อย ตรวจจับปลาร้าดิบ
สนับสนุนการเรียนการสอนในโรงเรียน
ร้านส้มตำปลอดปลาร้าดิบ
|
ธรรมนูญสุขภาพตำบล
|
การคัดกรอง
|
การตรวจคัดกรองด้วยวาจา
(ประชากรอายุ 40 ปีขึ้นไป ที่เป็นชาวอีสานโดยกำเนิด) โดย อสม. และ รพ.สต.
|
การอบรม
อสม. และ เจ้าหน้าที่ รพ.สต.
|
การตรวจคัดกรองอุจจาระ
การตรวจยืนยันทางปรสิตวิทยา
โดย รพ.พังโคน
|
แจ้งผลการตรวจรายบุคคล
|
การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงโดย
แพทย์ รพช.
|
การรวบรวมข้อมูล
ประมวลผล วิเคราะห์ แปลผล
|
บันทึกข้อมูลและประมวลผลข้อมูลด้วยโปรแกรม
OVSK
จัดทำเอกสารสรุปวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา
|
ส่งรายงานตามระบบ
|
การคืนข้อมูลให้ชุมชน
|
รายงานผลการตรวจคัดกรองรายบุคคล,
ภาพรวมตำบล (เอกสารสรุปวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา)
นำข้อมูลไปใช้ประกอบการจัดทำแผนงานโครงการแก้ไขปัญหาโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน
จัดทำธรรมนูญสุขภาพตำบล
|
การให้สุขศึกษารายบุคคล
รายกลุ่ม
การประชุมจัดทำแผนงานโครงการ
|
ธรรมนูญสุขภาพตำบลแร่
|
ธรรมนูญสุขภาพตำบลแร่
ฉบับที่ 1 ปี พ.ศ. 2558 หมวดที่
3 การควบคุมป้องกันปัจจัยคุกคามต่อสุขภาพชาวตำบลแร่ ข้อที่
16 ภาคีเครือข่ายร่วมกับประชาชนรณรงค์ป้องกัน
อบรมให้ความรู้โรคติดต่อที่เกิดในพื้นที่ และรณรงค์เลิกกินปลาดิบ
และส้มตำปลาร้าดิบ
|
การจัดทำแผนงานโครงการที่สอดคล้องกับธรรมนูญสุขภาพตำบล
ขอรับการสนับสนุนงบประมาณจาก ทต.แร่
|
การวินิจฉัย
|
รังสีวินิจฉัย,
แพทย์
|
ส่งต่อตามระบบ
|
การดูแลรักษา
|
ศัลยแพทย์
|
ส่งต่อตามระบบ
|
การรักษา
แบบประคับประคอง
(Palliative Care)
|
เพื่อรักษาแบบประคับประคองผู้ป่วยระยะเป็นมากแล้ว
เพื่อบรรเทาอาการปวดและปัญหาด้านร่างกาย/สังคมจิตวิทยา
เพื่อให้เข้าถึงการจัดการความปวดได้มากขึ้น
โดยเฉพาะที่บ้านและระดับบริการปฐมภูมิ โดยทีมหมอครอบครัว
|
การดูแลตาม
CPG ของCUPพังโคน
ทีม Care giver
|
แบบคัดกรองความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งท่อน้ำดีด้วยวาจา
(สำหรับคัดกรองในประชากรอายุ ๔๐ ปีขึ้นไปที่เป็นชาวอีสานโดยกำเนิด )
๑.
ท่านมีประวัติติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ
หรือไม่ ?
๒. ท่านเคยกินยาฆ่าพยาธิใบไม้ตับ หรือไม่ ?
๓. ท่านเคยกินปลาเกล็ดขาวดิบ เช่น
ก้อยปลา ลาบปลาดิบ ปลาส้ม ปลาจ่อม
หรือไม่ ?
๔. ท่านเคยกินปลาร้าดิบ หรือไม่ ?
๕. ท่านมีญาติสายตรง (เช่น ปู่ ย่า ตา
ยาย บิดา มารดา พี่น้องร่วมสายโลหิต) เป็นมะเร็งท่อน้ำดี หรือไม่
หากตอบ “ใช่” ตั้งแต่ ๓ ข้อขึ้นไป
แสดงว่าท่านมี “ความเสี่ยง”
ต่อการเป็นมะเร็งท่อน้ำดี
** ภาพเบื้องหลังการทำข่าว (Deleted Scene)